مەلایێ جزیری

مەلایێ جزیری (1570-1640) وەکی ئەهمەدێ خانیئوو فەقیێ تەیران یەک ژ هەلبەستڤانێن مەزن یێن کوردئە .
پەرچەیەک ژ مەقەلە "کلاسیکێن مە –ئا ن شاهرئوو ئە دیبێن مەئێ ن کەڤن" یا جەلادەتئا لی بەدرخان:
"مەلا ل جەم هەمی کوردمانجان، نەمازە ل جەم فەقەهانئە وچەند ناسئە کۆ نە هەوجە یەئە ز وەسفێ وی بدم. مەلا شاهرەکی متەسەوفئە ، دیوانا وی د سالا 1919ئا ن دە ل ستەنبۆلێ کەتیە چاپێ. بەریا وێ ل پەتەرسبوورگێ ژی هات بوو چاپ کرن. من ژ ڤێ چاپێ نسخەیەک ل شامێ د تاخا کوردمانجان دە دیتیە. چاپا پەتەرسبوورگێ چاپەکە لیتۆگرافیکئە ."
مەلایێ ژابا د هەقێ مەلایێ جزیری دە دبێژە:
"شاهرێ دوێ مەلایێ جزەری یە.ئە سلێ وی ژ جزیرا بهتانئە . ناڤێ وی شێخئە همەدئە . د تاریخا پانسەدئوو چلی دە د نێڤ جزیرێ دە پەیدا بوویە. د وی وەختی میر Iمادەدین ل جزیرێ میر بووئوو خوەهەکە میر هەبوو.ئە ڤ شێخئە همەد ل خوەها میرئا شق بوویە. خەزەلیاتنە زەهف گۆتیەئوو دوانچەیەک تەرتیب کریە. دیوانا مەلایێ جزەری دبێژن قەوی دیوانەکە مستەلەهئە ،ئوو زەهف ل نکئە کرادان مەقبوولئە . پاشێ، میر Iمادەدینئە و شێخئە همەد جەرباندیە کۆئا شقێ هەققی یەئوو خوەها خوە دائێ . شێخئە همەد قەبوول نە کریە.ئە ڤ شێخئە همەد ژی د تاریخا پانسەدئوو پێنجیئوو شەشێ دە مەرهووم بوویەئوو د نێڤ جزیرێ دە مەدفوونئە ،ئوو زیارەتگاها خەلکێ یە."
حەروەکی مەلایێ ژابا گۆتیە تربا مەلایێ جزیری زیارەتگەهئە . ژ خوە هێژ د ساخیا وی دە وەلایەت بئا لیێ وی ڤە ددان. دبێژن کۆ مەلا ل وەستانیێ، ل بەر شەتێ جزیرێ، ل سەر کوچەکی روودینشتئوو شهرێن خوە دنڤیساندن. ژ جزبا وی کوچ وەلێ دسنجری کۆ پشتی کۆ مەلا ژێ رادبوو ژن دچوون وی کوچیئوو نانێن خوە پێ ڤە ددانئوو دپژاندن.
ژ دیوانا مەلێ مە خەزالا ژێرین بژارتیە. حەیە کۆ د دیوانا مەلێ دە ژێ سپەهیتر خەزەل هەنە. لێ مە کێفا خوە ژ بەر گۆتنا "شەبچراخی شەبی کوردستان م" ژێ رەئا نی:

لەیلا قاسم

لەیلا قاسم (* د سالێ 1952'ێ ل خانەقین; † 12'ێ گولانێ 1974ێ ل بەخدا) یەک ژ وان کەچانئە کو د دیرۆکا سیاسی یا کوردستانێ دا وەکی پێشەنگئوو قەهرەمانا شۆرەشگێرییێ دهێت نیاسین.
ژینەنیگارا لەیلایا قاسمی
لەیلا کەچا قاسمێ کورێ حەسەنی یە. ل سالا 1952ێ ل بانملا سەر ب باژارێ خانەقینێ، ل شیرکەتا نەفتێ (پەترۆلێ) یا ب ناڤێئە لوەندێ ل کوردستانا باشور، د ناڤ مالباتەکا هەژارئوو وەلاتپەروەر دا هات دنێ. خانەقین ژی وەکە باژارێ کەرکووکێ ژ بەر کانێن پەترۆلێ هەرتم ب سیاسەتا ەرەباندنێ را رووبروو مایەئوو هەتا رۆژائی رۆ ژی سیاسەتائا سیمیلاسیۆنێ ل ور بەردەوامە. کوردێن باژارێ خانەقینێ ژی، ل دەما شۆرەشائی لۆنێ ب گەرمی بەشدارێ شۆرەشێ بوونئوو د ڤێ دۆزا کوردستانێ دا گەلەک شەهید دان.
باڤێ لەیلایێ، قاسم، کارکەرەکێ پارزنینا (تەسفییەیا) نەفتێ ل شیرکەتائە لوەند بوو، کۆ پشتی تەقاویتبوونێ ل سالا 1971ێ کۆچبەری باژارێ بەخدایێ بوون. خویشکئوو برایێن لەیلایێ سەبیهە، سەلام، سەفائوو سەلاه تەڤ ژی خوەندەڤانێن زیرەک بوونئوو هەریەکی ژ بلی کارێ خوەندنێ ژ بۆئا لیکاریا دەبارا ژیانا مالباتا خوە ب خەباتێن جۆربجۆر مژول دبون.
ل سالا 1958ێ لەیلایێ دەست ب خوەندنا خوە یا دبستانێ کرئوو ل باژارێ خانەقینێ ژی خوەندنا خوە یا ناڤەندی داوی کر. ژ بەر کۆ لەیلا ژ تەمەنێ زارۆکاتیا خوە ڤە هەژاریئوو خیزانی دتبوو، خەونائا زادیا کوردستانێ ژی ددیتئوو تامئوو ئە ڤینا کوردایەتیێ رۆژ ب رۆژ د فکرئوو رامانێن وێ دا شرینترئوو بهێزتر دبووئوو باوەریا وێ ب وەکهەڤیا کەچئوو کوران هەبوو.
لەیلا ب رێیا برایێ خوە یێ مەزن، شەهید سەلام قاسم-کۆ ب شێوەیەکێ نهینیئە ندامێ پارتیا دەمۆکراتئا کوردستانێ-Iراق بوو- ل سالا 1970ێ ب فەرمی بووئە نداما وێ پارتیێئوو د ناڤا خویندەڤانێن کورد دا دەست ب خەباتێ کر. پشتی وێ ل بەخدایێ لیسە ژی قەداندئوو دوورا ل سالا 1971ێ ل زانکۆما ەدەبیاتێ پشکا جڤاکزانستی (سۆسیۆلۆژی) ل زانینگەها بەخدایێ هات پەژراندن.
ژ سالا 1972ێ وەرە د لڤئوو لەباتا یەکیتیا قوتابی یێن کوردستانێ دا پشکدار بوو.ئی ستخباراتا بەەسییێن Iراقێ هەر دەرئوو هەرتشت کۆنترۆل دکر. ل وان سالان پرانیا هێزئوو بزاڤا شۆرەشا کوردان یا د بن رێبەریا پدک-I دا ل چیایێن کوردستانا باشورئوو هەرێمێنئا زادکری جڤیابوو. ژ بۆنا وێ ژی دەما لەیلایێ دیت کۆ هەرکەس دبێژت:
" کورد تەنێ دکارن ل گوندئوو چیان سەری هلبدنئوو ژن نکارن تەڤی کارێ مێرانئوو خەباتا شۆرەشگێری ببنئوو خەباتێن ژنان ژ یێن مێران جودا نە"، بریار دا کۆ تەڤی خوەندەڤانێن خورت بئا وایەکیئا کتیڤترئوو بەرفرهەتر خەباتا خوە یا کوردایەتیێ ل باژارێن Iراقێئوو ب تایبەتی ژی ل بەخدایێ زێدەتر بکن.

ئابدوللاهئۆ جالان

ئابدوللاه Öجالان

ئابدوللاه Öجالان
ئابدوللاه Öجالان ("ئاپۆ"، 4ێ نیسانا 1949ان، گوندێکە خەلفێتییا ب ناڤێ ئامارا (گوند)) سیاسەتمەدارەکی کوردئە . Öجالان دامەزرێنەرێ پککێ بوو. د 15ێ سباتا 1999ان دە Öجالان ژئا لیێ دیئا ڤە هات تەسلیم کرنی دەولەتا ترکیێ. نها ل گراڤا ئیمرال د ناڤ تەجریتێ دە گرتی یە.
بیۆگرافی
زارۆکاتیا وی
ئابدوللاه Öجالان، د 1949ان دە ل گوندێ ئامارا یێ ناڤچەیا رها خەلفەتیێ هات دنێ. دبستانا سەرەتایی ل جیبینێ خوەندئوو هێ د وێ دەمێ دە د لیستک، لمێژئوو پارڤەکرنێ دە پێشەنگی دکر. دبستانا ناڤین ل نزپێ لیسە ژی ل ئەنقەرێ ل لیسەیا تاپو کاداسترۆ قەداند. د 1969'ان دە لئا مەدێ دەست ب کارمەندیێ کر. د کارمەندیا سالەکێ دە تێکلیا دەولەتئوو جڤاکێئوو یا سیستەما فەۆدالئوو دەولەتێ ژ نێز ڤە دیت. د 1971ێ دە تایینا خوە دەرانی ستەنبۆلێئوو ل ور د بەر کارمەندیێ دە خوەئا مادە دکر کو بکەڤە زانینگەهێ ژی. حەمان سال قەیدیا خوە ل فاکولتەیا هقووقێ چێکرئوو دەڤ ژ کارمەندیێ بەردا.
دەستپێکێ ژیانا وی یا سیاسی
د وان سالان دە ستەنبۆل د بن تەسیرا بایێ 68ان دە بوو.ئۆ جالان ژی کەتە بن تەسیرا ڤی باییئوو مارکسیزمئوو لەنینیزم ناس کر.ئە و سالانا وەکە سالێن وەرچەرخا ژیانا وی نەئوو هەر وهائە و سۆسیالیزم، یەکسانیئوو ئا زادی پر نێزی خەیالێن خوە یێن زارۆکتیێ دیتن.ئۆ جالان بریار دابوو کو سۆسیالیزمئوو پرسگرێکا کورد ل هەڤ بگونجینە. ب ڤێئا رمانجێ بریار دا کو دەست ب سیاسەتا چالاک بکەئوو قەیدیا خوە ل فاکولتەیا زانینگێن سیاسی یا ئەنقەرێ چێکر. ل ڤێ دەرێ خوە د ناڤئا تمۆسفەرەکە توندئا گوفتوگۆیان دە دیتئوو شەکلەک دا رامانێن خوە. د 30یێ ادارا 1972یان دە پێشەنگێن شۆرەشێ ماهر چایانئوو هەڤالێن وی ل قزلدەرەیێ هاتن کوشتنئوو ڤێ بوویەرێ شۆپێن کوور د ژیانئوو رامانێن وی دە دە هشتن. د 7ێ نیسانێ دە د چالاکیا شەرمەزارکرنا بوویەرا کۆمکوژیێ دە هات بنچاڤکرنئوو شاندن گرتیگەها ماماکێ. 7 مەه د گرتیگەهێ دە مائوو د وێ پێڤاژۆیێ دە خوە گهاند فکرائا ڤاکرنا رێخستنەکێئوو ژ بۆ ڤێ یەکێ گاڤئا ڤێت ناڤ پێڤاژۆیەکە دنئا لێگەرینئوو لێکۆلینێ. پشتی 1972ان پرسگرێکا کورد ب گەلەک دەردۆران رە گوفتوگۆ دکەئوو د هەمان دەمێ کۆمەلا پەروەردا بلندئا دەمۆکراتیکئا ئە نقەرێئا ڤا دکە. د هەمان دەمێ دەئە و خەباتێن خوە یێنئی دەۆلۆژیکئێ ن کو د ناڤا کۆمەکێ دە دمەشینە، دگهینە مەرهالەیا داوی. کۆما د بن پێشەنگیائۆ جالان دە د داویا سالا 1975ان دە جڤینەکێ ل دار دخەئوو بریار ددە کو ل کوردستانێ خەباتێ بمەشینە.
ئا ڤاکرنا پکک
د 27'ێ مژدارا 1978'ان دە ژیئۆ جالانئوو هەڤالێن خوە ل ئامەدێ ل گوندێ فیسێ یێ لیجەیێ جارەکە دن ل هەڤ کۆم دبنئوو بریارائا ڤاکرنا پارتیا کارکەرێن کوردستانێ ددن. خەباتێن رێخستنکرنێ یێنئۆ جالانئوو پارتیا یا وی پکک یێن ل کوردستانێ د دەمەکە کن دە بالا دەولەتا ترک کشاند. ل سەر ڤێ شێوەیا نوو یائۆ جالانئا ل هەمبەری پرسگرێکا کورد کو زکێ نەرمئێ ترکیێ بوو، دەولەتا ترک زەختێن خوە زێدە کرن. دەولەتێ بئا وایەکی ڤەکری ل هەمبەری تەرزائۆ جالان شەر ددا دەستپێکرنئوو ژ بەر ڤێ یەکێئۆ جالان د 1979ان دە دەرکەت دەرڤەئوو چوو لبنانێ. ب ڤیئا وایی مەشا کو وێ 20 سالان ل رۆژهلاتا ناڤین بەردەوام بکرا، دەست پێ کر. پککێ ل لباناێ د 1982یان دە کۆنگرا خوە یا دویەم پێکئا نیئوو بریارا ڤەگەرا ناڤائا خا وەلێت وەرگرت. ملیتانێن پککێ د بن پێشەنگیا Öجالان دە پەروەردەیا خوە یا یدەۆلۆژیکئوو لەشکەری ژی تەمام کربوون. دئە نجامێ دە د 15ێ تەباخا 1984ان دە ل باکورێ کوردستانێ شەرێ چەکداری دەستپێ کر. ژ وێ گاڤێئوو شوون ڤەئێ دی پرسگرێکا کورد ب هەموو دژواریا خوە د رۆژەڤا جیهانێ دە یە.
گرتنا وی
دئە نجاما شەرێ چەکداری دە ل سەر داخوازێن کو ژ ترکیێ تێن، ژ 1993انئوو شوون ڤە پککێ 3 جارانئا گربەستئی لان کر.ئە ڤ گاڤێن کو ژ بۆ چارەسەرکرنا پرسگرێکا کورد هاتنئا ڤێتن، راستی کەلەمئوو ئا ستەنگیێن دەردۆرێن رەنتخور هاتبوون. د 9ێ دۆتمەها 1998اندئە دئە نجاما کۆمپلۆیەکە کو ب هەڤکاریا هێزێن ناڤنەتەوی هاتئا مادەکرن،ئۆ جالان نەچار ما کو ژ سوریێ دەرکەڤە. 9ێ جۆتمەهێ دەئۆ جالان دەما دەست ب رێویتیا بەر بئە ورووپا کر وێ وها بگۆتا:ئە ز ژ نهائوو شوون ڤە دخوازم رۆلا خوە د کانالا سیاسی دە بلیزم.ئۆ جالان دەما لئی تالیا بوو گەلەک جاران بانگێن ژ بۆئا شتیێ کرن لێ بەلێ ژ یەکیتیائە ورووپا هێڤیا کو دکر ب دەست نەخست.ئۆ جالان د 2یێ سباتا 1999ان دە ب زۆردایینا یەونانیستانێ هەتا کەنیایێ دچە. د 15ێ سباتا هەمان سالێ دە ژی ل پایتەختێ کەنیا نایرۆبیێ ل پێشیائا ڤاهیا سەفارەتخانا یوونانیستانێ ب کۆمپلۆیەکە ناڤنەتەوی بەر ب ترکیێ ڤە تێ رەڤاندن. سەرۆکێ گشتی یێ پککێئا بدوللاهئۆ جالان ل گراڤائی مرالی یا ل ناڤ دەریا مارمارایێ ب تەنا سەرێ خوە د گرتیگەهێ دە هات بجهکرن.ئۆ جالان ل ئیمرالیێ ب پارێزنامەیا خوە یا پێشی دە داخواز کر کو پرسگرێکا کورد ل سەر بنگەهائا شتیێ وەرە چارەسەرکرن

کەمان

کەمان، یەک ژئا موورێن مووزیکێ یێن هەری ب ناڤئوو دەنگئە ، یا کو د مووزیکا کلاسیک دە هاتیە بکارانین. ژ زێدەتری 200 سالی، کەمان بوویەئا موورەیا مووزیکێ یا هەری گریگ ل کێلەکا پیانۆ. کەڤنترین جوورەیێن کەمانا “رەبەج”ئا ن ژی “روبéبە”ئە . کەمان بەری ڤی رەنگێ خوە نها د گەلەک رەنگان رە دەرباس بوو. تا کو د سەدسالا 16-ێ دە ل باکورێئی تالیایێ گهشت ڤی رەنگی.
موزیکژەنێن هەری ب ناڤئوو دەنگ د جیهانێ دە کەمان ب کارئا نینە، وەک باجه، بەەتهۆڤەنئوو مۆزارت.ئا موورەیا کەمانێ د هەر شەڤێن سەنفۆنیان دەئا مادە نە.
باشبوونا کەمانێ ل سەر باشبوونا تەختێ کو ژێ هاتیە چێکرن دسەکنە. بەری تەخت ببە کەمان تێ ڤەشارتنئوو زوها کرن، ژ بۆ کو د پشرە شەکلێ خوە نەگوهەرینە. کەمان گەلەک جار ل سەر هەڤ تێ بۆیاخ کرن، یا کو باندۆرەک مەزن ل سەر کالیتەیا دەنگ دکە.ئی تالیا ب چێکرنا کەمانان گەلەک ب ناڤئوو دەنگەئوو ب تایبەت مالباتا ئاماتئوو گوارنەرئوو مالباتا سترادڤار. لێ د دەستپێکا سەدسالا 18-ێ دە مالباتا داوی گەلەک ژ کەمانێ گوهەری تا کو گهشت کەمانئی رۆیین.

Çalakiyên 'Hefteya Qehremaniyê

Kesên ku di Têkoşîna Azadiya Kurdistanê de jiyana xwe ji dest dane bi boneya Hefteya Qehremaniyê li Edene û Wanê hatin bibîranîn.

28/03/2010

Kesên ku di Têkoşîna Azadiya Kurdistanê de jiyana xwe ji dest dane bi boneya Hefteya Qehremaniyê li Edene û Wanê hatin bibîranîn.
Li Wanê bi boneya Hefteya Qehremaniyê ji aliyê MEYA-DER’a Wanê ve çalakiyek hate organîzekirin. Endamê koma aştiyê Hamiyet Dînçer, Parlamenterê BDP’ê Ozdal Uçer, Şaredarê Wanê Bekîr Kaya, Şaredarê Çelebîbaxê Veysel Keser, Dayikên Aştiyê û bi sedan kes beşdarî çalakiya bibîranînê bûn. Di salonê de wêneyê fermandarên PKK’ê hatin daliqandin û malbata PKK’iyên ku jiyana xwe ji dest dane wêneyên wan danîn ber sahneyê. Ozdal Uçer axaftinek kir û anî ziman ku gelê kurd bi salan li dijî neheqiyê serî hildane û wiha got: “Bi xêra kesên ku li çiyayên Kurdistanê têkoşîna azadiyê dane li hemberî zilmê serî rakirina gelê kurd hatiye vê astê.” Rêvebirê BDP’a Wanê Nurettîn Turgut anî ziman ku bersiva herî baş a gelê kurd ya li dijî înkar û îmhayê ew e ku yekîtiya xwe ava bikin. Di bernameyê de sînevîzyonek hat nîşandan û hunermendên NÇM’ê stran gotin. Di bernameyê de bê navber sloganên ‘Bijî Serok Apo’ û Şehîd namirin’ hatin avêtin.
Li navçeya Seyhana Edeneyê li taxa Gulbahçeyê ji aliyê MEYA-DER’ê ve li Mala Demokrasî û Çandê bi boneya Hefteya Qehremaniyê çalakî hat lidarxistin. Serokê BDP’a Edeneyê Zekî Karataş, DYG, endamên Meclîsa Jinan a BDP’ê û rêvebirên BDP’î beşdar bûn. Di bernameyê de nameya Mazlum Dogan a dawî hat xwendin û sînevîzyona ku mijara wê Ocalan û lehengên PKK’ê yên wekî Mahsum Kormaz in hat nîşandan. Di bernamayê de bênavber slogana ‘Şehîd namirin’ û ‘Bijî Serok Apo’ hatin avêtin. Çalakî piştî muzîkê bi dawî bû

Ev feraseta faşîzmê ye


Nivîskar N.Mehmet Guler, ji ber di pirtûka xwe ya bi navê “Biryarên ji Mirinê dijwartir” de hate darizandin û ji aliyê dozgerekî ve beraeta wî hate xwestin.

30/03/2010

Nivîskar N.Mehmet Guler, ji ber di pirtûka xwe ya bi navê “Biryarên ji Mirinê dijwartir” de hate darizandin û ji aliyê dozgerekî ve beraeta wî hate xwestin. Lê ji aliyê dozgerê nû ve dîsa bi hinceta di pirtûkê de 12’ê Îlonê rexne dike bi îdiaya “Propagandaya rêxistinê kiriye” darizandina wî hate xwestin. Guler, bertek nîşan da û anî ziman û di demek ku rexnekirina 12’ê Îlonê suc be ne pêkan e darbekar bên darizandin.
Nivîskar N.Mehmet Guler, ji ber di pirtûka xwe ya bi navê “Biryarên ji mirinê dijwartir” nivîsand, li 10’emîn Dadgeha Cezayê Giran a Beşîktaşê bi îdiaya “Propaganda rêxistinê kiriye” doz lê hate vekirin. Piştî doz li Guler hate vekirin, dozgerê berê di danişînê de beraeta Guler xwest, lê dozgerê nû bearet red kir. Dozgerê nû bi hinceta Guler di pirtûka xwe de 12’ê Îlonê rexne kiriye bi îdiaya “Propaganda rêxistinê kiriye” xwest bê cezakirin.
Nivîskar Guler, bertek nîşanî vê yekê da û anî ziman ku divê teqez Tirkiye bi rastiya xwe re bê rûqalî hev. Guler, anî ziman ku divê Tirkiye rastiya 30 salên dawî li ber çavan bigre û li gorî vê rastiyê tevbigere. Guler, destnîşan kir ku êş û jarên civakê herî baş bi wêjeyê tên ziman û wiha got: “Ji ber ku min ev rastî di romana xwe de nevîsand, dozger ji nava romanê hevok hilbijtin û ji ber vê yekê jî doz li min vekir. Her wiha di romanê de mijara evînê jî kirine suc.”
Mehmet Guler, darizandina ji bo nivîsandina pirtûkê rexne kir û da zanîn ku qedexeya li ser çand, huner û wêjeyê feraseta faşîzmê ye. Guler, bibîrxist ku di 30 salî de şerek pêk hatiye û wiha got: “Ev şerê di 30 salan de pêk hatiye û tahrîbata li pey xwe hiştiye nayê înkarkirin. Min di vê pirtûka xwe de êş û azarên hatin jiyandin vegot. Kuştin, windakirin, sirgun û êş hatin jiyandin. Civak birîndar bûye. Divê ev birîn û êş bi wêje û hunerê bê ziman. Her wiha divê ev yek neyê darizandin û cezakirin.” Guler, destnîşan kir ku ji ber wî 12’ê îlonê rexne kiriye tê darizanin û ev yek jî şermek e. Guler, daxuyand ku heta kesên 12’ê Îlonê rexne dikin bên darizandin, ne pêkan e ku darbekar bên darizandin. Guler, xwest ji bo darbekar bên darizandin astengî û qedexe ji ser raman û wêjeyê rabin. WAN